Het graf Marianne in Erbach. (Bronnen: Wiki.toenleidschendam-voorburg.nl en Hethuisvanoranje.nl).
Met Johannes van Rossum ligt zij daar in één graf op het (katholieke) kerkhof van Erbach. Zij had Johannes van Rossum toen deze in 1873 stierf, willen bijzetten in de Johanneskirche, maar dat stuitte op verzet van de kerkeraad. Vandaar dat hij en later zijzelf begraven werden op dat kerkhof. Uiteindelijk - ondanks alle tegenwerking - tesamen voor altijd. Helaas staat de naam van haar voormalige koetsier NIET op de grafstenen vermeld. In die tijd was dit niet passend. Na haar overlijden werd haar kleindochter, Elisabeth Mees (1919- 1961), prinses van Pruisen, begraven in het graf van overgrootmoeder, Marianne van Oranje. Prinses Elisabeth was in 1948 getrouwd met Heinz Mees (1918-1994).
 
Rechts: Portret van Prinses Marianne uit 1875. (Bron: Mariannaoranska.eu)

Prinses Marianne overleed in 1883 te Erbach. In de tien jaren die Marianne restten zonder haar geliefde bleek een gedeeltelijk herstel van de contacten met haar Nederlandse familie weer mogelijk. Prinses Marianne stierf in 1883. Een bericht in de Mittelrheinische Zeitung uit Erbach over haar begrafenis aldaar op 4 juni 1883 wees op de 'Vermeidung jedes der fürstlichen Geburt entsprechenden Leichengepränges'. Tamelijk ongewoon bij een begrafenis van een prinses van koninklijke bloede. Het ontbreken van vorstelijke pracht en praal werd goedgemaakt door overvloedig gebruik van christelijke koren - zo passend bij het intense geloofsleven van Marianne - buiten de eigenlijke kerkdienst, op weg naar én bij het graf. Marianne mocht niet samen met Van Rossum naast haar zoon in de crypte van de kerk begraven worden. Zij rust nu samen met haar levensgezel onder een marmeren steen op het Landfriedhof van Rheingau.
Koningin Wilhelmina heeft even met de gedachte gespeeld haar 'terug' te laten brengen naar de Koninklijke grafkelder in Delft. (Bron: Historici.nl)

Tegenwoordig wordt op haar sterfdag namens het Nederlandse Koningshuis een krans op haar graf gelegd.

Een waardeoordeel geven over Prinses Marianne van de Nederlanden is niet eenvoudig. Het hangt ervan af met welke hoe u de gevolgen van haar levenswandel bekijkt. Van haar besluit om haar huwelijk op te geven en met haar geliefde eenvoudige mens samen te leven is zij nooit afgeweken.

Tegenover de praktijken van haar aristocratische stand heeft zij openlijk achter haar levensgezel en haar onwettig kind gestaan. Voor vele tijdgenoten was haar gedrag een schandaal. Dankzij haar persoonlijke uitstraling, haar zakelijk inzicht en niet in de laatste plaats door haar daaruit voortvloeiende onuitputtelijke lijkende financiële middelen - onder de adel een zeldzaam fenomeen - kon zij de negatieve kanten grotendeels compenseren.
In oudere werken wordt Marianne vaak als 'levenslustig' afgeschilderd. Daarmee werd discreet op haar onwettige verhouding gezinspeeld. In werkelijkheid was Marianne echter alles anders dan levenslustig. Zij was veelmeer uitgesproken religieus. Haar religieuze instelling gaf haar kracht, alle beproevingen in het bijzonder het verlies van haar kind te overwinnen. Zij rouwde haar hele leven over haar zoon. De maatschappelijke mogelijkheden van haar hoge stand waren als gevolg van de familieverhoudingen, beperkt. Mogelijk zou ze ook op dat terrein hebben gestraald. In de omgang met en gewone volk had zij geen problemen. Haar adellijke afkomst kon ze echter ook hierbij niet verloochenen. Ondanks alle beroering in haar familie stand ze achter haar Nassau-familie en ze was trots op haar afkomst.

Een bijzondere vermelding verdient de uitgesproken sociale betrokkenheid van de Prinses. Het is indrukwekkend wat zij in de loop van haar leven allemaal heeft gepresteerd en begonnen is. In Silezië liet Marianne diepe sporen na van haar sociale werken in de vorm van fondsen voor weduwen, weeshuizen, ziekenhuizen, verschillende scholen en natuurlijk de Evangelische kerk, die ze allemaal uit eigen zak betaalde. De entreeprijzen van haar Museum in Reinhartshausen waren voor het Blindeninstituut in Wiesbaden bestemd en die werden tot in de jaren 40 uitgekeerd.

Slot Reinartshausen bleef tot 1987 in het bezit van de familie, dwz. het Huis Hohenzollern en werd toen aan de industrieel Leibbrand verkocht. Welliswaar was al in 1958 de Museumvleugel en daarmee Mariannes unieke en orginele gebouw van Reinartshausen, tegen alle monumentenzorg principes, afgebroken en door pretentieloze hotelbouw vervangen. De kostbare verbouwingen en renovaties na 1987 hebben het slot zijn oude waardigheid teruggegeven. (Bron: Hessische Biografie, Marburg)
 
Bronnen:
Wilhelmina Frederica Louisa Charlotte Mariann op Wikipedia
Wilhelmina Frederica Louisa Charlotte Mariannel op Historici.nl
Een dame uit Nederland
Nationaal Biografisch Woordenboek
Hessische Biografie: Prinzessin Marianne von Nassau-Oranien, Prinzessin der Niederlande
Graf van Marianne in Erbach
Grafsteen van graf van Prinses Marianne
Portret van Prinses Marianne