|
|
|
De landing van
de Engelse troepen in Callantsoog op 27 augustus 1799. Aquarel van Dirk Langendijk,
die waarschijnlijk aanwezig was. (Coll. Christies.com) |
29 december 1798 kwam in Petersburg
het verdrag tussen Rusland en Groot Brittannië tot stand met de bedoeling Frankrijk
terug te laten keren naar de grenzen vóór de revolutie. Een invasie
in Holland was geen doel op zichzelf, maar een onderdeel van een groter oorlogsplan
tegen de Franse veroveringen en overheersing in Europa. Rusland en Oostenrijk zouden
Italië en Zwitserland aanvallen en een Engels-Russisch leger moest de Bataafse
republiek overmeesteren en met behulp van een Oranje revolte de Prins van Oranje
in zijn rechten herstellen.
Toen eind juni 1799 in Petersburg een coalitieverdrag was gesloten tussen Rusland
en Engeland, maakte de Engelse regering haar plannen voor een invasie in de Bataafse
Republiek aan Willem V bekend en verzochten hem de Orangisten in Holland daarop voor
te bereiden.
Eind juli en begin augustus waren de plannen nog steeds gericht op aanval van de
Engelse vloot richting Hellevoetsluis en Den Briel, tezelfdertijd begeleid door een
opmars van Willem Frederik vanuit de Duitse grens, ondersteund door een volksbeweging
en de Texelse vloot zouden die acties hem via de IJsselsteden naar het hart van het
land kunnen brengen.
De vertrouwensman van Willem V adviseerde begin augustus om te landen op de kust
van Scheveningen en dan rechtstreeks naar Den Haag te marcheren. Met die tactiek
zou het landsbestuur in verwarring worden gebracht en de organisatie van de verdediging
worden bemoeilijkt. Maar dat advies werd niet opgevolgd.
Tussen 25 en 26 augustus 1799 bereikte de door de storm afgedreven Engelse vloot
eindelijk bij Huisduinen voor de kust en gingen de troepen tussen Callantsoog en
het Texelse Gat ongehinderd aan land. 28 augustus werd Den Helder bezet en de Bataafse
vloot gaf zich over aan de Engelsen. Willem Frederik voegde zich 7 september bij
de Engelsen in Den Helder, nadat hij in Huisduinen aan land was gegaan.
Door de geslaagde landing en overgave van de Bataafse vloot was de stemming weer
hoopvol. Maar de Engelse bevelhebber van de invasievloot, Lord Abercromby had in
proclamaties Willem V voorgesteld als de 'wettige soeverein', terwijl het stadhouderschap
nooit meer was geweest dan de eerste magistratuur in een republiek.
Waarschijnlijk kwam een opstand van de bevolking daardoor niet van de grond. De bevolking
was behoedzaam, achterdochtig vreesde verraad.
Toen 26 september 1799 Alkmaar werd ingenomen verscheen Willem Frederik zelf ter
plekke om met een enthousiaste menigte de overwinning te vieren. In de optimistische
stemming kwam Willem Frederik met een proclamatie waarin hij namens zijn vader, de
stadhouder, een herstel van de oude orde aankondigde. Dat was een tactische fout,
want de situatie was veranderd. De oude tijden zouden nooit helemaal terugkeren.
(Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw,
Amsterdam 2006) |
|
Links Engelse spotprent van James
Gillray op de aanstaande ontvangst van prins Willem V bij terugkomst in Holland.
De gezette Prins wordt omringd door een juichende massa en omhelsd en gekust door
een paar viswijven. Aan zijn voeten kruipen kikkers. Rechts op de achtergrond de
landing van de Engelse troepen in bootjes op het strand van Noord-Holland. Satire
op de Brits-Russische invasie in 1799.Rechts Engelse spotprent van John Cawse op
het mislukken van de Brits-Russische expeditie in Noord-Holland om het huis van Oranje
in ere te herstellen. De blinde prins Willem V wordt door een Hollandse viswijf met
ontblote borsten en andere figuren bespot en met een trap op zijn achterste weggejaagd.
Rechts een Engelse bootsman die prins weer ophaalt. Op de grond een aantal kikkers
(Hollanders). (Afbeeldingen en tekst, Coll. Rijksmuseum, Amsterdam) |
|
De Engelsen en de Russen waren begin oktober
1799 uitgeput door een chronisch gebrek aan voedsel en het stormachtige weer en regen.
Het invasieleger kwijnde weg, terwijl het Franse leger steeds weer met nieuwe soldaten
werd aangevuld.
6 oktober 1799 behalen de Franse troepen bij Castricum een beslissende overwinning
op de invasielegers.
De hertog van York begon aan een terugtocht en nam de hele Bataafse vloot mee als
oorlogsbuit. De situatie verslechterde snel en 14 oktober werd onderhandeld met de
Fransen en besloot het Britse kabinet de Engelse troepen terug te trekken.
18-19 oktober 1799 sluiten de strijdende partijen het Verdrag van Alkmaar, waaarbij
een vrije aftocht voor de verbonden legers wordt afgesproken. De Erfprins vertrekt
ontgoocheld naar Engeland.
Na overleg konden de coalitietroepen zich op 22 oktober ongehinderd in Den Helder
inschepen. Een evacuatie die op 20 november werd voltooid.
De mislukte invasie was een zware domper op de aspiraties van het Huis van Oranje.
Van een beoogd herstel van het stadhouderschap was niets terecht gekomen en de bevolking
had zich, deels uit vrees voor Franse wraaknemingen, stil gehouden.
Het wantrouwen van Willem Frederik tegenover de Engelse politici en militaire legerleiders
was door het falen van de invasie zeer versterkt en de verwachtingen van het Huis
van Oranje op een algehele opstand van de bevolking waren een illusie gebleken.
Na het mislukken van de Engels-Russische invasie ging Willem Frederik naar zijn ouders
in Engeland en in februari 1800 keerde hij via Brunswijk terug naar Berlijn.
9 november 1800 zei Napoleon: "Ik wil de grenslijn van de Rijn en de volledige
uitsluiting van het stadhouderlijk Huis in Holland. Ik vrees dat huis daar evenzeer
als de Bourbons in een van de voorsteden van Parijs en, als onvoorziene tegenslagen
Frankrijk zouden dwingen op deze twee punten toe te geven, zou ik eerder mijn ambt
neerleggen dan schikkingen op deze twee artikelen te ondertekenen."
(Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw,
Amsterdam 2006)
Afbeelding: Gevechten tussen het Frans-Bataafse leger en de Brits-Russische invasiemacht
op 6 oktober 1799. Op de voorgrond de Frans-Bataafse troepen die onder generaal Brune
oprukken richting Castricum. In de verte de kerktoren van Castricum. Ets van Reinier
Vinkeles. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam) |
|
|
Bronnen: |
Prins Willem V Batavus op Wikipedia |
De landing van
de Engelse troepen in Callantsoog |
Spotprent op de
terugkeer van de prins |
Spotprent op het
verwerpen van de prins |
Slag bij Castricum |
Boek:
Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik |
|
|
|