Terug naar Startpagina
 
Vlucht uit Engeland
1642 Maria Henriette
1644 Henrietta Maria
1646 Charles II
1646 Henrietta Anna
1648 James II
1648 Charles II
1649 Charles I onthoofd
1649 Charles II
1650 Overlijden Elizabeth
1651 Charles II
1653 Henry
Verblijf op vasteland
Parijs 1651-1654
Keulen 1654-1656
Brugge 1656-1658
Brussel 1658-1660
Terugkeer naar Engeland 1660
1660 Vertrek uit Breda
1660 Moerdijk - Dordrecht
1660 Rotterdam
1660 Delft
1660 Den Haag
Vertrek van Scheveningen
1660 Scheveningen
Pieter van Abeele
Anoniem
Cornelis Beelt
Jan de Bisschop
Pieter Bout
Johannes Lingelbach
Hendrick de Meijer
Pieter Schut
Willem van de Velde de Jonge
Adriaen van der Venne
Boeken
Over Stuarts
 
Ballingschap Oranjes
De Franse Invasie
Vlucht 18 januari 1795
Vlucht Prinses
Vlucht Prins Willem V
Pink 'Johanna Hoogenraad'
Terugkeer Oranje in 1813
30 november 1813
Herdenking in 2013
Vertrek en aankomst Oranjes en Stuarts op Scheveningen
Vertrek Willem II, 1641
Vertrek Henrietta Maria, 1643
Vertrek Charles II, 1660
Aankomst Willem III, 1691
400 jaar Strandschilders
op Scheveningen
1600-1700
1700-1800
1800-1900 A t/m L
1800-1900 M t/m Z
1900-2000 A t/m L
1900-2000 M t/m Z
2000-heden
Muurschilderingen
Scheveningen op keramiek 1
Scheveningen op keramiek 2
Herdenkingspenningen
Panorama's Scheveningen
Algemeen
Scheveningen toen en nu
Huifkarren op Scheveningen
Zeeslagen bij Scheveningen
Het kanon van Scheveningen
Waarzegster op Scheveningen
Boeken over Scheveningen
Links
Over de Website
Contact
   

De aankomst en kroning van Charles II in Schotland. De slag bij Worcester en de vlucht naar Frankrijk.
 
Na zijn landing in Garmouth op 4 juli 1650 (OS) werd de toen 20-jarige Charles II met gejuich door de Schotten ontvangen. Maar op 19 en 20 juli verzamelde Cromwell een leger van 16 000 man in Berwick en rukte langs de kust op naar Schotland.
Onmiddellijk na zijn aankomst had Charles een brief gestuurd naar de prins van Oranje Willem II in Holland, met het verzoek om met een strijdmacht in Torbay aan land te gaan en geld mee te brengen van Wethouder Bunce, die het beheer had over de Presbyteriaanse fondsen in Holland. Charles drukte Willem op het hart hem niet in de steek te laten. Willem II van Oranje wilde wel, maar hem ontbrak de macht om gehoor te geven aan het verzoek. De Schotten riepen een leger van 26 000 meest ongetrainde en onervaren manschappen op. Charles wilde zich graag bij het leger voegen, omdat hij dacht dat hij zo de harten van de soldaten kon winnen. Maar Charles werd niet toegestaan naar de kampementen te gaan. 23 juli / 2 augustus verliet hij Falkland en vertrok naar Perth en daarna naar Dumfermline. Daar kwam Charles de lerares Anne Murray tegen, die geholpen had bij de vlucht van zijn broer James II.
De populariteit van Charles onder de soldaten groeide, maar het bracht ook onrust en daarom werd hij weggestuurd naar Dunfermline. Na zijn vertrek werd het leger 'gezuiverd' en bijna honderd officieren en meer dan drie duizend manschappen werden ontslagen. De plaatsen van de officieren werden opgevuld door zonen van dominees, klerken en anderen, die geen ervaring hadden met het zwaard. Het Schotse leger was flink uitgedund.

Van de Kirk ofwel de Kerk van Schotland moest Charles een verklaring tekenen, waarin zijn schaamte en verdriet over zijn zonden werd uiteengezet en die van het Huis Stuart, in het bijzonder die van zijn vaders tegenstand tegen de Covenant en van zijn moeders afgoderij. En het bevestigde dat Charles papisme, bijgeloof, afgoderij en het episcopaat verafschuwde en dat hij de Covenant niet had getekend om zijn eigen doeleinden te bereiken. Charles weigerde het document te tekenen, maar hij was bang, dat hij net als zijn vader uitgeleverd zou worden aan de Engelsen als hij niet tekende. Na enkele veranderingen in de tekst tekende Charles op 15/25 augustus 1650 de verklaring. Als beloning werden de kroon en de scepter, werden van Stirling naar Dunfermline gebracht, ter voorbereiding van de kroning van Charles II tot koning van Schotland. (Bron tekst: Online Book, The King in Exile). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
Rechts boven: Portret van Charles II uit 1650 van Wenceslas Hollar (1607-1677) (Coll. University of Toronto)
Allegorie op koning Karel II van Engeland, ca. 1651 Anoniem. Het tooneel der Engelsche Ellenden (titel op object) (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam)
Karel wordt door Ierland en Schotland zijn wapenrusting aangedaan en een pistool aangereikt om strijd te voeren en de kroon van Engeland op te eisen. Rechts een zevenkoppige draak van het parlement met koninklijke insignia en afgehakte hoofden van onder andere koning Karel I. Op de achtergrond de onthoofding van Karel I bij Whitehall in 1649, uit de hemel schijnen stralen van Gods gramschap en wraak. Bij dit exemplaar ontbreekt de bijbehorende tekstblad. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
Konstig Vertoog, ein bondig Verhaal, van al het geene zigh heeft toe-gedragen, in en omtrent de Krooninge van zijn Majesteit. Amsterdam, Allard the Elder, 1651. (Coll. Britishmuseum.org)
Een vlugschrift over de kroning van Charles II in Scone, Schotland op 1 januari 1651; met een gravure met links Charles II in harnas, staande naast een tafel met daarop een document met zijn titels: Koning van Engeland, Schotland en Yr-land. Voor hem een man, Ierland voorstellende, die knielt op een harp en het harnas in orde brengt. Een andere man, Schotland voorstellende, die hem een pistool aanbiedt. Naast de koning, dominee Robert Douglas van de Kerk van Schotland, die een tekst leest. Rechts in de groep zit Charles II op een troon en wordt gekroond door de Markies van Argyll, terwijl hovelingen geld naar de mensen strooien. Links in de achtergrond zit de koning op een paard, met zijn Parlement naar Johnstone rijdend. (Coll. British Museum, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
De kroning van Charles II in Scone. Op de gravure is het interieur van de kathedraal te zien met Charles op een verhoogd platform en aanwezige figuren. (Coll. British Museum, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
Charles werd van zijn slaapkamer met een lange stoet edellieden naar de Kirk gebracht. Daar werd gebeden, de Covenants werden voorgelezen en terwijl Charles knielde ondertekende hij het document en herhaalde de eed, die hem was afgenomen voor de kust van Schotland.
Daarna werd hij in de stoel van de voorzitter geplaatst en aan het publiek getoond als de 'rechtmatige en ontwijfelbare erfgenaam van de kroon'. Charles stond enkele ogenblikken o. terwijl het publiek juichte: "God save the King". Daarna ging hij weer zitten en legde de kronings-eed af en beloofde het geloof en de wetten van het koninkrijk te handhaven. Na de eed aflegging knielde hij weeren met opgeheven hand zwoer hij: " Bij de Eeuwige en Machtige God, die altijd leeft en regeert. zal ik in acht nemen en nakomen alles wat deze eed inhoud.
Daarna kwam de ambtskleding met de koninklijke mantel, zwaard en sporen; de Hertog van Crawford plaatste de scepter in zijn hand en Argyle zette de kroon op zijn hoofd, terwijl de dominees baden dat hij gezuiverd mocht worden van zijn zonden en de voorouders van de Koning.
De edelieden legden de eed van trouw af, knielden en raakten de kroon aan en de Koning werd tenslotte op de troon gezet door Argyle. Een tweede preek werd gehouden, meer gebeden gedaan en een aansporing aan het volk om trouw te zijn aan de Koning en te handelen volgens het Covenant en de dienst eindigde tenslotte met Psalm 20. De koning keerde terug naar het paleis met de kroon op zijn hoofd en de scepter in de hand. Het zwaard van de staat werd voor hem gedragen en hij werd toegejuicht door het volk. Achteraf getuigden de dominees toe, dat de Koning zich tijdens de ceremonie ernstig en vroom had gedragen en daarom niemand twijfelde aan zijn vernuft en oprechtheid. (Bron tekst: Online Book, The King in Exile). Links portret van Charles II door Wenceslaus Hollar naar Abraham van Diepenbeeck (Coll. Melbourne Prints, Australia). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
De kroning was geen loze formaliteit. Charles was nu de echte koning, begiftigd met echt gezag en met grote achting tegemoetgetreden door zijn onderdanen. Daarom zat hij geregeld in het Parlement waar hij vaak sprak en actief deelnam aan het werven van een nieuw leger. Zijn aanzien overzee was onmiddellijk verbeterd, zijn vrienden werden aangemoedigd en zijn vijanden evenredig ontdaan.
Eind mei 1651 was er een leger van 20 000 man en 22 juni was de zege van de Koning compleet toen de Klassewet werd ingetrokken. Iedereen, Covenanter, Engager, en Cavalier was weer gelijk en de Malignants tekenden een verbond om de religie te verdedigen en geen wraak te zoeken voor het verleden. De natie was weer verenigd onder de koninklijke standaard en de macht van Argyle was voor altijd omver geworpen.
Na een ernstige ziekte pakte Cromwell de wapens weer op. Zijn leger bestond uit veteranen die in de aanval wilden gaan, terwijl het leger van Leslie bestond uit ongedisciplineerde en onervaren recruiten en niet goed uitgerust was het liefst wilden verdedigen. Omdat Cromwell naar het noorden doorstootte, lag de grens naar Engeland open. Charles kon zich terugtrekken in de bergen of in de aanval gaan richting Engeland.
In augustus trok hij met zijn leger over de grens met een leger, dat was uitgedund door deserties tot minder dan de helft. Hij trok op naar Carlisle met 9000 man te voet, 4000 man te paard en 16 leather guns. en daarna naar Rokeby, waar hij tot Koning werd uitgeroepen.
22 augustus 1650 werd Charles met enthousiasme begroet in Worcester. Aangemoedigd door de vriendelijke ontvangst gaf Charles toe aan de smeekbeden van zijn vermoeide soldaten en hield halt in de getrouwe stad. Het leger was na een mars van 23 dagen volledig uitgeput en had absoluut rust en verfrissing nodig. Het was nu ook niet mogelijk om vóór Cromwell London te bereiken, want die stond met zijn leger al tussen de Schotten en de hoofdstad. (Bron tekst: Online Book, The King in Exile). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
Links portret van Charles II uit 1651, door William Faithorne (circa 1620-1691). (Coll. National Portrait Gallery, London)
 
De dag na zijn aankomst in Worcester deed Charles alles om zijn manschappen te wapenen en te kleden. De burgemeester gaf royaal sokken en schoenen. Een dag na zijn aankomst riep Charles alle personen tusse 16 en 60 jaar op om 26 augustus buiten de stad bij elkaar te komen voor de verdediging van de Koning en het vaderland. Maar er kwam bijna niemand opdagen. Hij moest de stad verdedigen met de manschappen uit Schotland. Hij gaf de opdracht om delen van de muren rond te stad te repareren en maakte de brug over de Severn at Upton kapot. Op 3/13 september viel Cromwell met z'n troepen aan. Rond 6 uur in de avond werden de stadspoorten opengebroken en de vijand stroomde de stad binnen en een verschrikkelijke slachtpartij vond plaats. Een kleine groep te paard dekte de aftocht van de Koning, terwijl de stad werd gevuld met dode paarden en manschappen. Met de vluchtelingen vertrok de Koning, terwijl hij nauwelijks was ontsnapt aan gevangenneming in zijn eigen verblijf, waarheen hij was gegaan om enkele waardevolle bezittingen te redden. Hij had gevochten met onuitputtelijke moed. (Bron tekst: Online Book, The King in Exile)
(Overigens heeft Charles II de kosten voor de kleding en het verblijf in Worcester nooit betaald. Dat heeft de huidige Prins van Wales Charles in 2008 alsnog gedaan). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
"The King's House," in Worcester. Het gebouw waar Charles verbleef en waaruit hij op 3 september 1651 ternauwernood kon ontsnappen, nadat zijn leger de Slag bij Worcester had verloren.
De vlucht van Charles II is een van de beste, meest opwindende grote ontsnappingsverhalen aller tijden. Het is te meer bijzonder omdat Charles een heel grote man was. Ongeveer 185 cm in een tijd waarin de meeste mannen 167 cm waren en daarom moet het makkelijk zijn geweest om hem te zien en te herkennen. In plaats daarvan werd hij dankzij de hulp van loyale aanhangers, die verraders werden genoemd en ter dood veroordeeld als ze gevangen werden genomen. Het lukt hem te ontsnappen aan de strijdkrachten van Cromwell en het continent te bereiken. (Bron: Theroyalmiracle.blogspot.nl). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
Nadat hij op 3 september 1651 de Slag van Worcester had verloren, was Charles II een gezochte man. Met de legers van het Parlement op hun hielen lukte het Charles en enkele loyale manschappen, waaronder Lauderdale, Buckingham en de Graaf van Derby, te ontsnappen door de noordelijke poort (18) van Worcester. de St. Martin's Gate, waarna hij zes weken onderweg was voor hij kon ontsnappen naar Frankrijk. De vluchtelingen reden naar het noorden, maar wisten niet precies waar ze naar toe moesten gaan. De groep dacht dat de Koning de meeste kans had om te ontsnappen wanneer hij bijna alleen zou reizen. Ergens onderweg namen de meeste manschappen een andere weg waaronder de Graaf van Derby, die door het leger van het Parlement werd gepakt en onthoofd. (Bron afbeelding: Englishcivilwar.org) en (Bron tekst: History and Other Thoughts). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
Een halve mijl van Worcester werd Charles overvallen door schaamte vanwege zijn vlucht, en terwijl hij aan de teugels trok, stelde hij de Schotse ruiters voor om nog een keer aan te vallen, omdat ze beter eervol op het veld van eer konden sterven. Buckingham en Wilmot overtuigden hem snel dat hij de vluchtende Schotten niet zover kon krijgen om de zegenvierende vijand tegen te treden. Met een kleine groep Engelse vrienden ging hij noordwaarts.
Weinig Schotten bereikten hun thuisland. Buckingham werd geholpen en vermomd door landarbeiders en bereikte na veel avonturen veilig het continent. Ook enkele bedienden van de koning werden geholpen om te vluchten naar London of Holland. Veel soldaten werden gevangen genomen of vermoord door boeren en enkelen zwierven door het land en stierven van de honger. (Bron tekst: Online Book, The King in Exile).

Charles II begon aan een tocht van 615 mijl ofwel 990 km via een route die heden ten dagen door wandelaars wordt gebruikt als lange-afstand voetpad. (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
(Bron afbeelding: Beaminsterramblers.files.wordpress.com)
De Koning ging noordwaarts zonder een precieze bestemming tot iemand voorstelde om naar Whiteladies te gaan, een sympathiek Katholiek huis, de familie Penderel, waar ze veilig zouden zijn, tenminste voor een korte tijd.
Charles kwam er tegen de dageraad aan. Hij kreeg brood en kaas, die hij echt nodig had na een lange dag en nacht. Daarna deed hij zijn herkenbare kleren uit en deed een groene buis aan, een grijze lakense broek, een lederen wambuis en een vuile zachte hoed op. Hij was nu gekleed als een houthakker. Vervolgens werd zijn haar afgeknipt, de geborduurde bovenstukken van zijn sokken verwijderd en zijn handen en gezicht werden met sap van notenblad bruin gemaakt. Hij moest andere schoenen aan doen, maar ze pasten niet goed en deden zijn voeten pijn. Hij moest ook de Orde van St. George achterlaten, terwijl hij het goud dat hij droeg aan de bedienden werd gegeven. Rekening houdend met de grote beloning die op zijn hoofd stond, wilde de Koning geen risico's nemen. (Bron tekst: History and Other Thoughts) en afbeelding (Coll. National Portrait Gallery, London)

Koning Charles gekleed als een landarbeider.
Er is een geschreven beschrijving van de kleren die Charles droeg. De hoed was geleend van een molenaar: "een vette oude hoed met de rand gedraaid , geen voering of band", de wambuis was van bezweet zeemleer met een hoge taille en lussen. Het hem was oud, " versteld aan de nek en manchetten gemaakt van de grofste hennep". De kousen zijn oude groene afgedragen en gestopt bij de knieën en afgesneden bij de voeten en de hiel. Zijn schoeisel was een paar lange laarzen. (Bron: Thegoodwyfe.blogspot.nl). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
Nu moest Charles beslissen, waar hij naar toe wilde gaan. Hij sloot Schotland uit, omdat hij bang was dat zijn eigen mensen, die hem snel volgden toen hij succes had, maar hem snel zouden verlaten nu hij verloren had. Hij besloot naar Wales te gaan. Charles verliet heimelijk, alleen begeleid door Richard Penderel, Whiteladies via de achterdeur, kort voordat een groep soldaten van het leger van het Parlement aankwam om het huis te doorzoeken. Charles zocht toevlucht in Spring Coppice, een bos in de buurt. (Bron tekst: History and Other Thoughts)

Links een schilderij uit een serie van vijf die Charles II's "Vlucht na de Slag bij Worcester" toont en waarschijnlijk in opdracht geschilderd na de Restauratie. Op het schilderij begeleidt Humphrey Penderel Charles naar Boscobel, waar hij een andere Royalist vluchteling ontmoette, kolonel Wiliam Carlos ook wel William Careless genoemd. (Coll. National Portrait Gallery, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
Charles met een van de broeders Penderel ontmoet William Careless, ofwel kolonel William Carlos. Charles verborg zich de hele dag, hongerig en dorstig. De twee zagen ook enkele zoekende troepen voorbij gaan, maar gelukkig werden ze niet gezien, waarschijnlijk door de hevige regen die naar beneden kwam. Ze gingen verder naar Severn, maar nadat ze een nacht in een schuur hadden doorgebracht, ontdekten ze dat de oversteekplaatsen van de rivier goed werden bewaakt en daarom hadden ze geen andere keus, dan terug te gaan naar het Boscobel gebied. (Bron tekst: History and Other Thoughts)

Rechts: Koning Charles II in het Bos van Boscobel, door Isaac Fuller, ca 1660. (Coll. National Portrait Gallery, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
Koning Charles II en kolonel William Carlos in de Koninklijke Eik, door Isaac Fuller, ca. 1660. (Coll. National Portrait Gallery, London)
Op dit schilderij hebben Charles en kolonel Carlos een schuilplaats gevonden in de eikenboom bij Boscobel. Carlos kijkt naar de slapende koning, terwijl Roundhead soldaten het woud doorzoeken. Er was een beloning van 1000 pond uitgeloofd voor de gevangenneming van Charles. (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
Rechts: Koning Charles II en Jane Lane rijden naar Bristol, door Isaac Fuller, ca. 1660 (Coll. National Portrait Gallery, London)

Van Moseley Hall vertrok de Koning naar Bentley Hall, het huis van Kolonel Lane. De kolonel had een dochter, Jane Lane, die haar zuster wilde bezoeken, die op het punt stond een kind te krijgen in Abott's Leigh in de buurt van Bristol. Besloten werd om Charles verkleed als haar bediende mee te laten rijden. Zo werd hij William Jackson, maar deze vermomming was niet overtuigend, omdat Charles geen idee had hoe hij een met z'n tweeën op een paard moest rijden en zijn hoed moest afnemen met de juiste onderdanigheid, allemaal dingen die een bediende moest kunnen. Maar de kleine groep, waaronder ook Lord Wilmont, die een havik op zijn pols had als vermomming, vertrok. Op 12 september bereikten zij Abbot's Leigh.
Voor zijn veiligheid verborg hij Charles zich in zijn kamer op Abott's Leigh, en deed net of hij herstelde van een koorts, nadat hij had ontdekt dat een lid van het huishouden in zijn regiment had gediend en hem zou kunnen herkennen. Maar daar kon hij niet lang op Abbot's Heigh blijven, daarom vertrokken hij en Jane Lane naar Trent, waar Charles wilde wachten tot hij met een boot van Bristol naar Frankrijk kon vluchten. Bij navraag bleek, dat de eerste maand geen schip naar Frankrijk of Spanje zou vertrekken. (Bron tekst: History and Other Thoughts)
Links: Trent Manor House, de schuilplaats van Charles II in 1651, van een onbekemde schilder. (Coll. Somerset County Museums Service, UK)

In de ochtend van 16 september vertrokken Charles en Jane naar via Catle Cary naar Trent. Ze verbleven in Trent House, het huis van kolonel Francis Wyndham, een officier van de Royalisten. De Koning hield zich een paar dagen verborgen in Trent, terwijl Wyndham en Wilmot probeerden een schip te vinden om van Lyme Regis of Weymouth te vertrekken.

18 september vertrok Jane Lane met haar neef, maar haar scheiding van de Koninklijke reisgezel was van korte duur. Een maand later werd ontdekt dat zij had geholpen Charles te vluchten en moest Jane Lane met haar broer naar Yarmouth lopen, waarvandaan ze naar Frankrijk zeilden. In december kwam ze de Koning tegen in Parijs. Jane bleef tot de Restauratie op het vasteland. (Bron tekst: History and Other Thoughts)
22 september reed Charles met Juliana Coningsby, een nicht van Lady Wyndham naar Charmouth, zogenaamd als een weggelopen paar. Zij overnachtten in een huis in Monkton Wylde, dat nog steeds bestaat en bekend is als Elsdon Farmhouse.

Rechts: een tekenining van Elsdon Farm van een onbekende kunstenaar. (Bron: Freshford.com)
 
Van Monkton Wylde zou Charles naar Charmouth gaan waar een boot op hem zou wachten om hem naar Frankrijk te brengen. Charles wachtte in de Queens Arms Inn, terwijl Wilmot met kapitein Limbry onderhandelde over de tocht naar Frankrijk. 's Nachts sloot de vrouw van Limbry de kapitein op in zijn slaapkamer, omdat zij bang was voor zijn veiligheid. Daarom moest Charles nog een nacht doorbrengen in de 'Queen Arms Inn' (sinds 2009 'Abbots House Hotel'), voordat hij naar Bridport zou gaan.
Links: een ets van de Queens Arms Inn ofwel Abbots House. (Bron: Freshford.com)
De ontsnapping uit Bridport, Dorset, van Charles II na de Slag bij Worcester door Francis Henry Newbery (1855-1946) (Coll. Bridport Town Council, Bridport, UK)
Charles was vermomd als een bediende toen hij door Bridport trok in 1651. Hij verbleef kort in de 'George Inn' voor een maaltijd. Dit schilderij toont de soldaten van het Parlement op de voorgrond, terwijl de figuren rechts achter op de paarden Charles en zijn metgezellen zijn.

Het koninklijk gezelschap nam een zijweg naar Broadwindsor, waar ze in een herberg (ook een George Inn) overnachtten. De volgende dag kwam een lokale politieagent met 40 soldaten, die in de herberg ingekwartierd moesten worden. Gelukkig voor Charles begon een vrouw, die met de soldaten reisde, een kind te baren. The lokale bevolking was bang dat zij voor de opvoeding van het kind zouden opdraaien en de gebeurtenis werd een rel, waardoor Charles de kans kreeg om te ontsnappen. In de avond van 24 september ging het gezelschap terug naar het relatief veiliger Trent House. Daar hield Charles zich 19 dagen verborgen. Slechts een keer was er een vals alarm. (Bron tekst: History and Other Thoughts)
Maar ook in Trent werd het te gevaarlijk, maar Charles wilde wachten tot een schip gecharterd kon worden. Na enig aandringen vertrok hij naar Heal.
Nadat hij enkele dagen in Heale House was geweest, verliet hij Sussex richting Brighton, waar een boot was geregeld voor zijn ontsnapping voor de prijs van 60 zilverstukken. De dekmantel was, dat de boot illegale duellisten moest vervoeren. Ze bereikten Brighton op 10 oktober 1651 om twee uur in de middag en hoorden daar dat de boot in Shoreham lag. (Bron tekst: History and Other Thoughts)
 
De Koning bracht zijn laatste nacht in Engeland door in het kleine dorp Bramber en bereikte de haven van Shoreham op de afgesproken tijd. Op woensdag 15 oktober om 4 uur in de ochtend vertrok Charles tenslotte op de kolen-brik 'The Surprise'. Twee uur later kwamen soldaten hem in de haven zoeken. Maar op dat moment was de Koning ver weg. 16 oktober 1651 landde hij in Frankrijk en verbleef 9 jaar in ballingschap, met niet genoeg invloed of geld om Frankrijk, Holland of Spanje over te halen hem te steunen.

Links: The King's Room in St. Mary's House & Gardens in Bramber

Charles II zou zijn laatste nacht in Engeland hebben doorgebracht in het bed in de "Koningskamer" van St. Mary's.
St. Mary's is een van de oudste en meest elegante huizen van haar soort in het Verenigd Koninkrijk. De fundamenten van St. Mary's dateren uit de 12e eeuw toen 5 hectare land door de weduwe van Philip de Braose aan de Tempeliers was gegeven
(Bron: Stmarysbramber.co.uk)
 
De "Royal Escape" van Willem van de Velde de Jonge (1633-1707). (Coll. Royalcollections.org.uk)
15 oktober 1651 betaalde Charles II aan Nicholas Tattersal 60 pond voor de overtocht van Shoreham naar Frankrijk met een tweemaster kolenboot uit Brighton genaamd: 'Surprise'. Na deze vlucht keerde de Koning 1in 1660 triomfantelijk terug vanaf het strand van Scheveningen. Hij nam een grote interesse mee voor de recreatieve zeilsport. Hij kocht de 'Surprise' en liet het verbouwen tot een jacht en noemde het de Royal Escape'. (Bron tekst: Royalcollections.org.uk). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
De 'Royal Escape', aan de wind zeilend in een bries. Willem van de Velde de Jonge (Coll. National Maritime Museum, Greenwich, London)

Het Koninklijke jacht Royal Escape' wordt rechts op de voorgrond getoond op een levendige zee tussen andere schepen. Ze wordt gezien van voor de stuurboord en gebruikt de Engelse koopvaardijvlag, de Union Jack en de gewone wimpel van een oorlogsschip in de top van de mast.
Links op de achtergrond ligt een tweedekker voor anker, met zicht op de achtersteven en een deel van stuurboord zijde. Rechts in de achtergrond is een klein sprietgetuigd vaartuig aandewinds aan bakboord. (Bron tekst: National Maritime Museum, Greenwich, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding)
 
Bronnen:
Charles II van Engeland op Wikipedia
Boek The King in Exile. pdf (93 Mb)
Portret van Charles II uit 1650
Allegorie op koning Karel II van Engeland
Konstig Vertoog, ein bondig Verhaal
De Kroning van Charles II in Scones
Portret van Charles II door Wenceslaus Hollar naar Abraham van Diepenbeeck
Portret van Charles II uit 1651
"The King's House," in Worcester
Plattegrond Worcester
Monarchs Way
Koning Charles II en Richard Penderel in Whiteladies
Koning Charles II op het molenpaard van Humphrey Penderel
Koning Charles II in het Bos van Boscobel
Koning Charles II en kolonel William Carlos in de Koninklijke Eik
Koning Charles II en Jane Lane rijden naar Bristol
Trent Manor House
Elsdon Farmhouse
Abbotts House
De ontsnapping uit Bridport
The King's Room in St. Mary's House & Gardens in Bramber
De "Royal Escape"
De 'Royal Escape'
History and Other Thoughts