De slag bij Vitoria op 21 juni 1813. Wellington overziet het slagveld. De cavelarist op de afbeelding rechts kan de jonge erfprins Willem Frederik George Lodewijk zijn. Schilderij van Thomas Jones Barker. (Coll. Defence Academy of the United Kingdom)
 
Het voorjaar van 1813 was gekomen. "Vaarwel Portugal!" moet Wellington hebben gezegd, toen hij in dat voorjaar Portugal verliet. Van 1809 af elke winter had hij zich daarheen teruggetrokken, ook nog weer na de successen van 1812. Maar nu zou de beslissende veld- tocht worden ondernomen. Nu gold het niet meer, de Spanjaarden te steunen bij hun verzet tegen Napoleon's luitenant, nu moest er worden doorgevochten tot over de Pyreneeën, in Frankrijk.

Het was geen snoeverij, dit afscheid van Portugal. In zes weken rukte Wellington op tot in het gebied van de Basken aan de golf van Biskaye, hij dwong de vijand de havens aan de Noordkust van Spanje te ontruimen, waardoor de route naar Engeland veel korter werd en na bij deze snelle opmars zes rivieren te zijn overgestoken met zijn leger, versloeg hij 21 juni 1813 de Fransen verpletterend bij Vittoria. De strijd om de Pyreneeën was begonnen.

In de Pyreneeën waren toen de beroemde negen dagen geweest, een reeks gevechten in bergachtig terrein, waar de cavalerie zich niet kon ontplooien en de artillerie dikwijls niet kon worden verplaatst om bedreigde punten te beschermen, en waar de infanterie telkens weer in charges met de bajonet de beslissing bracht. De Franse maarschalk Soult aan het hoofd van een nieuw gevormd leger trachtte Wellington van de Pyreneeën weg te dringen en San Sebastian en Pamplona te ontzetten. Maar het mislukte. 'Wellington had zijn leger over verschillende gevechtsterreinen moeten verdelen, die moeilijk met elkaar te verbinden waren. Maar zelf wist hij met zijn staf zich wel telkens te verplaatsen en op de meest bedreigde punten persoonlijk de leiding te nemen. De Prins van Oranje was voortdurend bij hem en klauterde eenmaal te voet langs een bergweg naar boven, zijn commandant achterna, omdat zijn paard onder hem was doodgeschoten. Dat de strijd voor een deel plaats had in de vallei van Roncevalles, waarvan het Rolandslied gewaagt, wordt door hem afzonderlijk in zijn brieven vermeld. Ook hier werd zijn romantisch gemoed aangesproken. (Bron tekst: Oranje in ballingschap, H. Algra. Uitgave: J.H. Kok N.V., Kampen, 1948)
De slag bij Vitoria op 21 juni 1813 door James Prinsep Beadle, (Coll: Nuneaton Museum and Art Gallery)
Bronnen:
Willem Frederik George Lodewijk van Oranje-Nassau op Wikipedia
Willem II, koning der Nederlanden op Historici.nl op Historici.nl
Willem II, koning der Nederlanden op Historici.nl
De slag bij Vitoria op 21 juni 1813 van Thomas Jones Barker
De slag bij Vitoria op 21 juni 1813 door James Prinsep Beadle
Boek: Oranje in Ballingschap, H. Algra