| Zeeslagen voor
de kust van Scheveningen |
| |
| In de 17de eeuw zijn voor de Nederlandse
kust verschillende zeeslagen gevoerd. Door de wind dreven de schepen verschillende
kanten op en waren voor dorpen aan de kust zichtbaar. De gevechten voor het strand
waren bezienswaardigheden en trokken veel publiek naar het strand. |
 |
| Vanuit het Zuiden schilderde Willem van Diest Haagse schutters op het strand
van Scheveningen die schieten op Spaanse schepen in 1634. Op de voorgrond vuurt een kanon een schot af. Veel Scheveningers waren
uitgelopen om het gevecht te bekijken vanaf de duinen. Rechts is de vuurbaak geschilderd en in de verte de toren van de Oude Kerk van Scheveningen. Ter hoogte van de vuurbaak staat een kanon op het duin. De tweemaster links is uitgerust met kanonnen en op het achterdek wappert de Spaanse vlag. De tweemaster in het midden heeft een Spaanse vlag in een mast. (Coll. Sothebys.com).
(Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
In de Nederlandstalige Wikipedia
wordt dit schilderij van Jan Abrahamsz. Beerstraten (1622 - 1666) de Slag bij Ter
Heijde, genoemd, terwijl in de Engelstalige Wikipedia het The Battle of Scheveningen
(Slag bij Terheide) heet.
In het midden het gevecht tussen de 'Brederode' - met gebroken mast - het vlaggenschip
van admiraal Maarten Harpertszoon Tromp en het Engelse vlaggenschip 'Resolution'
onder bevel van admiraal Monk. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een
groter formaat op de afbeelding) |
 |
| De laatste slag van de Eerste Engels-Nederlandse
Oorlog, 1652-1654 was een ramp voor de Nederlanders. De vloot verloor 15 schepen
en admiraal Maarten Harpertsz. Tromp, die aan het begin van het gevecht op 10 augustus
1653 werd gedood. Op de voorgrond rechts zinkt een Nederlands en links een Engels
schip. De matrozen hebben hun schepen verlaten en roeien zich in veiligheid. In het
midden wordt het vlaggeschip 'Brederode' van Tromp van beide kanten onder vuur genomen
door Engelse schepen. Schilderij van Jan Abrahamsz. Beerstraten (1622 - 1666). (Coll.
Royal Museums of Greenwich). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
Zeeslag bij Terheide tussen de Staatse
vloot onder Tromp en de Engelse vloot onder Monck, 1653
Over-Groot Zee-geveght; tussen den Holl. Heer L. Adm. Tromp, en den Eng. Adm. Monk:
den 10 August. 1653. Op de gravure staan de namen van J. Beerstraten en J. Hondius.
(Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Hollandse vloot in de slag bij Terheide,
1653 Afbeeldingh: hoe de hollanse vloot onder den Amirael Tromp ende de Engelse vloot
onder den Amirael pen gheslagen hebben. Gravure van Jan Abrahamsz. Beerstraten. (Coll.
Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Zeeslag bij Terheide (rechterblad),
1653. Rechterblad van een grote voorstelling in twee bladen van de zeeslag bij Terheide
(Zeeslag bij Katwijk) tijdens de Eerste Engelse Oorlog tussen de Staatse vloot onder
Maarten Tromp en de Engelse vloot onder George Monck, 10 augustus 1653. Op de achtergrond
de kust van Holland van Wijk aan Zee tot Scheveningen. Op de voorgrond een zinkend
schip en drenkelingen in sloepen. De gravure is van Salomon Savery (1594-1683) naar
tekening van: Abraham de Verwer. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter
formaat op de afbeelding) |
 |
| De zeeslag bij Terheide in de Eerste
Engelse Oorlog tussen de Staatse vloot onder Maarten Tromp en de Engelse vloot onder
George Monck, 10 augustus 1653. Bovenaan een portret van M.H. Tromp in lauwerkrans,
met aan weerszijden opschrift Praelium navale inter Belgos et Anglos, Ao 1653. Naast
het portret engeltjes. Maarten Tromp sneuvelde tijdens dit gevecht. Op de voorgrond
het zinkende Engelse schip de Pellicaen. Links het schip de Brederode van Tromp in
hevig gevecht met dat van Monck. In het verschiet de Hollandse kust van Scheveningen
tot Den Helder. In het onderschrift de legenda's a-r en 1-18 en een vers in twee
kolommen in het Nederlands. Gravure van Pieter Hendricksz. Schut (1619-1680). (Coll.
Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Dit schilderij van Willem van de
Velde, de Jonge, laat een moment zien uit de Slag bij Scheveningen in 1653 in de
Eerste Engels-Nederlandse Oorlog, van 1652 - 1654. De Engelsen gebruikten de Juliaanse
kalender en dateren de slag op 31 juli 1653. Nederland had de Gregoriaanse kalender
en dateert de slag daardoor op 10 augustus. De gevechten werden over een grote breedte
voor de kust gevoerd. Het wordt ook wel de slag bij Terheide genoemd. Op de voorgrond
staat het Nederlandse brandschip het Fortuin op het punt de Andrew te rammen, het
schip van admiraal Thomas Graves van het witte squadron. Brandschepen waren drijvende
bommen. Ze werden volgestouwd met brandbaar en kruit, dat tegelijk moest ontploffen.
Het brandschip voer naar het vijandige schip en op het laatst staken de matrozen
de brand erin en verlieten het schip. Links verlaten de Engelse matrozen hun schip
en rechts roeien de Nederlandse zeelui hard weg van de ontploffing. (Coll. The Wallace
Collection, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Willem van de Velde, de Oude (1611-1693)
tekende de gigantische Engelse en Nederlandse vloot die voor de kust de Eerste Engels-Nederlandse
Oorlog uitvochten. De Engelsen gebruikten de Juliaanse kalender en dateren de slag
op 31 juli 1653. Nederland had de Gregoriaanse kalender en dateert de slag daardoor
op 10 augustus. De gevechten werden over een grote breedte voor de kust gevoerd.
Het wordt ook wel de slag bij Terheide genoemd. (Bron: Sailingwarships.com). (Klik
voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| In 1653 stelden de Staten Generaal
van de Nederlanden aan Willem van de Velde, de Oude (1611-1693) een galjoen en een
schipper ter beschikking, zodat hij hij de slag bij Scheveningen (ook wel genoemd,
de Slag bij Terheide) kon bekijken en schilderen. Tijdens de slag voor Scheveningen
droeg de Haagse Artillerie een steentje bij door vanaf het strand op de schepen te
schieten. (Coll. Royal Museums, Greenwich, UK). (Klik voor een groter formaat op
de afbeelding) |
 |
De Slag bij Scheveningen op 31 juli
1653: de laatste klap in het gevecht. (Juliaanse kalender)
De Slag bij Scheveningen was het laatste treffen in de Eerste Engels-Nederlandse
Oorlog. De dood van de Nederlandse commendant, Maarten Tromp, in het begin van de
zeeslag leidde tot verwarring in de Nederlandse vloot, die hevig was verslagen, hoewel
ook de Engelse vloot ook moest terugkeren om opgekalafaterd te worden. Dit was de
eerste zeeslag waarbij Willem van de Velde de Oudere zeker aanwezig was in zijn galjoot
(een klein Nederlads kustscheepje), waarin hij het gevecht tekende. Van de Velde
schreef bij de tekening: 'de Leste charsijen tegenover' (veranderd van 'ontrent')
' de Middach sinde ontrent 2 urren' (veranderd van 'de Vier urren') '& verliet
tromp de groote steng ontrent middachs'- ofwel 'De laatste slag was rond de midag
om twee uur en Tromp verloor zijn topmast rond de middag' Het scheepje rechts op
de tekening moet de galjoot zijn waarin Willem van de Velde de Oude de slag volgde.
(Coll. Royal Museums, Greenwich, UK). |
 |
| Ware Afbeeldinge van den Bloedigen
zeeslag Tussen d'Hollants en Engelse geschiet tussen den 8 en 10 Augusty 1653. De
zeeslag bij Terheide in de Eerste Engelse Oorlog tussen de Staatse vloot onder Maarten
Tromp en de Engelse vloot onder George Monck, 10 augustus 1653. Maarten Tromp sneuvelde
tijdens dit gevecht. Centraal het zeegevecht met links het gevecht tussen Tromp en
twee Engelse schepen, linksboven de apotheose van Maarten Tromp in de heldenhemel,
middenboven de Faam blazend op een bazuin. Op de achtergrond de Hollandse kust van
Texel tot Scheveningen. Ondereen de legenda A-Z en a-l. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam).
(Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
Een onbekende schilder tekende de
Slag bij Schevelingen vanaf zee, met in de verte zicht op de kust. Links in de verte
is de kerk van Scheveningen getekend. (admiraal Blaeck moet admiraal Monk zijn)
De zeeslag tussen de Nederlandse vloot onder leiding van Admiraal Tromp tegen het
Engelse Vloot onder leiding van Admiraal Monk in Scheveningen op 10 augustus 1653.
Op 10 augustus barstte het gevecht in volle hevigheid los, vlak voor de kust van
Ter Heijde nabij Scheveningen. Honderden toeschouwers op het strand zagen de twee
vloten elkaar enige malen passeren tijdens een hevig liniegevecht, waarbij beide
zijden zware schade opliepen. De grootste tegenslag voor de Nederlanders vormde het
sneuvelen van admiraal Tromp, die al bij de aanvang van het gevecht door een musketkogel
dodelijk werd getroffen. Maker gravure anoniem. (Coll. Beeldbank Haags Gemeentearchief).
(Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| De zeeslag bij Terheide in de Eerste
Engelse Oorlog tussen de Staatse vloot onder Maarten Tromp en de Engelse vloot onder
George Monck, 10 augustus 1653. Bovenaan een portret van M.H. Tromp in lauwerkrans.
Maarten Tromp sneuvelde tijdens dit gevecht. In het verschiet de Hollandse kust.
Maker gravure anoniem. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat
op de afbeelding) |
 |
Zeeslag bij Terheide, 1653. Abbildung
der Bludigen See Treffens zwischen den Holländern und Engelländern, so
drey tage gewehret, Geschehen im Augusto Anno 1653
De zeeslag bij Terheide in de Eerste Engelse Oorlog tussen de Staatse vloot onder
Maarten Tromp en de Engelse vloot onder George Monck, 10 augustus 1653. Op een banderol
het onderschrift met de legenda's a-t en 1-20 in het Duits. Maker gravure anoniem.
(Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Laatste zeeslag van Tromp, 1653.
De zeeslag bij Terheide in de Eerste Engelse Oorlog tussen de Staatse vloot onder
Maarten Tromp en de Engelse vloot onder George Monck, 10 augustus 1653. Maarten Tromp
sneuvelde tijdens dit gevecht. Gravure van Simon Fokke (1712-1784). (Coll. Rijksmuseum,
Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Zeeslag bij Terheide, 1653. Zeeslag
tusschen de Nederlandsche en Engelsche vloot 10 Augustus 1653 / Combat naval entre
la flotte Neerlandaise et Anglaise. 10 Août 1653. Tekening van Petrus Johannes
Schotel (1808-1865). (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat
op de afbeelding) |
| |
| Bronnen: |
| Eerste Engels-Nederlandse Oorlog (29
mei 1652 - 8 mei 1654) |
| Gevecht met Spanjaarden
voor de kust van Scheveningen |
| Slag bij Terheide,
10 augustus 1653 (Gregoriaanse kalender) |
| The Battle of Scheveningen, 31 July
1653 (Juliaanse kalender) |
| Zeeslag bij Terheide
van Hondius/Beerstraten |
| Hollandse vloot
in de slag bij Terheide, 1653 |
| De Zeeslag bij
Ter Heide van Savery |
| De Zeeslag bij
Ter Heide van Schut |
| The Burning of
the Andrew at the Battle of Scheveningen |
| De Zeeslag bij
Ter Heide 1 van Willem van de Velde de Oude |
| De Zeeslag bij
Ter Heide 2 van Willem van de Velde de Oude |
| De Slag bij Scheveningen van Willem
van de Velde de Oude |
| Zeeslag bij Terheide,
1653 |
| See slagh van Adm: Tromp en Adm: Blaeck voor
Schevelingen |
| De zeeslag bij
Terheide naar Schut |
| Zeeslag bij Terheide |
| Laatste zeeslag
van Tromp door Fokke |
| Zeeslag bij Terheide
van Schotel |
| |
 |
|
|
 |
|
| |
